DUX

DUX

olim nomen officiale, deine honorarium, mox feudale et hereditarium. Consularibus saeculis Imperator dictus est, sed arrogato hoc titulo primum triumphantibus, dein Caesaribus; exercituum Praefecti rarius Impp. Duces communiter appellati sunt. Post adultum imperium, vox alias pro exercitus Praefecto, qui Graecis σρατηγὸς; alias pro Ductore non cuiusvis, at insignis alicuius partis exercitus, qualis eisdem Μεράρχης; alias pro rectore provinciae ἡγεμὼν; alias pro Satrapa, honorario hoc titulo illustri, Graeco-Latine Δούκας, apud Auctores occurrit. Duces exercituum absoluti, erant Septentrionalium et Barbaricarum gentium Duces, qui, relictis patriis sedibus, novas quaesituri, invadebant exteras: hos Duces, Regulos, Sub-Regulos, Regales, Reges, promiscue Scriptores a ppellant. Sic antiquos Suprarbiensium Reges ante Inacum Aristum, nil nisi signiferos ductores, i. e. Duces, militares seu exercituum fuisse, asserit Hieron. Blancas. Sic Iornand. rer. Goth. l. 1, c. 4 Berig, primi Gothici exercitus Ducem, Regem vocat, etc. Dux exercitus delgeatus, vel militiae solummodo praeerat, vel alicui pariter Provinciae: et distinguuntur saepius, hic Provinciae, ille Regis vel po;uli, cui mili abat, nomine. Vide in voce Heretochius. Dux Legionis, pro Merarcha, seu insignis exercitus partis ductore, Imperatori militiae proximo: quales Romanis Tribuni legionum, inferioribus Capitanei, Graecis Κεφαλάδες sunt dicti. Centurionibus enim et minoribus ductoribus, Ducum Capitaneorumque nomina, sub mediis saeculis non competebant. Dux Provinciae, unus ex duobus primariis magistratibus, (alter Comes erat) a priscis Impp. ad regendas Provincias limitaneas missus, qui rem prorsus militarem tractaret, hostemque armis frangeret, Comite civilia curante, populumqueve tam legibus fovente, quam provinciam

milite defendente: ob quam geminam potestatem in Not. Imp. Comes Duci praeponitur: interdum vero et Duci Praesidis provinciae collatum est officium, et hoc nomine, instar civilis Magistratus, populo ius dicebat: provocabaturqueve iam ab eo ad Praefecturam, non ad Mag strum Officorum et Quaestorem Palatii, ut in simplici Duce observatum. Comites nihilominus secundi generis omnes sequitur. Sed cognata adeo erant munera Comitis Provinciae et Ducis provinciae, ut eadem pene gestarent insignia, et in alterius locum alter saepe induceretur.

Ducum Nomina in Imperio Or. XIII.

Dux Libyae, per Aegyptum.

Dux Thebaidis per Aegyptum.

Dux Phoenices, per Orientem.

Dux Euphratensis et Syriae, per Orientem.

Dux Palaestinae, per Orientem.

Dux Osrhoenae, per Orientem.

Dux Mesopotamiae, per Orientem.

Dux Arbabiae, per Orietem.

DuxArmeniae: per Ponticam.

Dux Moesiae secundae, per Thracias.

Dux Scythiae, per Thracias.

Dux Daciae Ripensis, per Illyticum.

Dux Moesiae primae, per Illyticum.

In Occidentali XII.

Dux Mauritaniae.

Dux Tripolitanae.

Dux Pannoniae sec.

Dux Valeriae.

Dux Pannoniae primae.

Dux Rhaetiae.

Dux Sequanici.

Dux Tractus Armoricani.

Dux Belgicae sec.

Dux Germaniae primae.

Dux Britanniatum.

Duces Provinciarum sub Imperio apud Germanos, antea Reges fuisse, tradit Speculum Saxon. l. 3. Art. 53 et Munsterus Cosmogr. l. 3. c. 20. ubi videtur illis integram regiam potestatem a Rom. ipsis Impp. collatam asserere, quod antique praeter exempsum fuit. Provinciarum enim Duces, ad limitaneos populos milite coercendos emittebant. Regna autem ab aliis quoque Principibus in Ducatus redacta sunt, potestasqueve Regia Ducibus concessa. Sic a Francorum Regg. Clodovaeo Alemannia, Clothario Burgundia humiliata, etc. Munus Ducum Provinciarum descripsit Hincmarus; ep. ad Episc. Franciae c. 14. quales nomine ἡγεμόνων videtur intelligere Petrus 1. ep. c. 2. v. 14. Formulam confer. Ducatus, vide apud Marculsum et Cassiodor. l. 7. var c. 4. Eligebantur interdum hi Provinciarum Duces ab ipso populo. Videtur et apud Visegothos in singulis provinciis singulos Duces constitui, qui cum Epp. et Comitibus iudicia exercerent: e quibus Episcopum Dux adiunctum; Comitem vero subiunctum habuit, illumqueve quidem in foro solum et civilibus, hunc praeterea in exercitu et militaribus: de numero autem Comitatuum sub uno Duce, nil certistatui potest, licet recenriores Ducatum metiantur 12. Comitatius. Duci exercitus apud Germanos 12. Comites ex Tacito assignat Choppinus: de quo tamen alii ambigunt. Apud priscos rerum Anglo-Saxonum scriptores, Dux pro Magnate et magistratu, vix reperitur: apud inferiores crebro, sed promiscue confundunt voces Dux, Cos. Comes, Princeps Regulus, Sub. Regulus. Ab ingressu dein Normannorum, cum usque ad Eduardum III. sopitus latuisset iste titulus, tunc illustrior coepit reviviscere. Antea munus solum et arbitrio Regis adimendum, iam post Principis, dignitatum culmen, honos fixus et hereditarius. Sic idem Rex, Eduardum fil. Walliae Principem A. C. 1336. Cornubiae Ducem creavit, huius in Anglia Classis, primicerium: deinceps quartum filium suum Ducem Lancastriae, Cornubiamque et Lancastriam in Ducatus erigens, regalibus plurimis utramque exornavit: Lancastriam insuper Palatinatus amplitudine. Postmodum multi Proceres adscendêrunt fastigium hoc regiis evecti codicillis, etc. Ducis, Comitis, etc. appellationes, cum ad officia diu pertinuissent, honorariae factae sunt in Germania ab Ottone M. Sigon. de Regn. Ital. l. 7. A. C. 970. Inter Longobardos, Autharis, factus Rex, triginta urbium Ducibus, qui regiam usurparant potestatem, detractâ solum parte vectigalium, usum urbium, dominio et iure sibi retento, reliquit, A. C. 585. neque successores tradidit, nisi aut virili stirpe exstinctâ, aut conflatâ defectione, Idem. In Gallia sub Hugone Capeto res praecipue invaluit, et feudalis evenit. Habentur porro Ducum tres ordines: Summus, qui plane regius, ut Dux Lotharingiae, Sabaudiae, etc. Secundus, qui in Ducatus sui feudo, iura obtinet Regalia, feudali tamen Domino subicitur, ut in Germania multi. Tertius honoratus ille, qui illustri solo titulo dignoscitur, quales complures in Gallia et Hispania, olimque in Anglia. Exspiravit autem hîc dignitas A. C. 1572. nec revixit hactenus, nisi in sobole regia Henrico et Carolo. Dux Magnus in Or. Imperio, princeps et capue erat ad universum mare, cui magnus Drungarius classis, Ameralius. Protocomes, Drungarii et Comites subiecti. Hic conto praetulit imaginem Imperatoris equo elati: anterius in palla, stantis: pone in throno sedentis. Dux Francorum seu Franciae, inter magnos Duces merito numeretur, qui totius militiae Gallicae Praefectus summus, regiam porestarem, velut pupillarem coercuit. Magni tamen coguomen non obtinuit: sed idem cum Maiore Domus censetur.

Vide Flodoard. in Chron. sub A. C. 943. ubi Hugonis Ducis Franciae, et Aimon. l. 5. c. 44. ubi eiusdem mentio fit. Idem forte cum

Marchione Francorum, apud eund. c. 34. et Consule Anglorum, apud Huntington. in Cnuto Rege. Conferebatur Ducatus feudalis, alias vexillo simpliciter; alias vexillo et ense. Eduardus III. supra laudatus serto in capite, annulo in digito, et virga aurea usus est. Pileo item, qui una cum serto, in Ducali Austriae habitu, sub prima eiusdem institutione claruit. In Muscovia, ubi a regio nomine abstinetur, Dux summus; elatiori solum pileo ab inferioribus discriminatur. Primi Duces rccentioris ordinis fuêre, in Anglia, Eduardus Dux Cornubiae: apud Gallos Ioh. Dux Britanniae Armoric. constitutus a Philippo Pulchro, A. C. 1297. Apud Scotos, David, Dux Rothsaiae, a Roberto III. Patre creatus, A. C. 1398. Apud Hispanos Castiliae, Fridericus Dux Beneventanae creatus ab Henrico II. In regno Neapol. Dux Beneventanus, institutus A. C. 573. Archiducis tandem titulus, quo sola splendet Austriaca familia, ei ob insignem potentiam, (nam in regnum aliquando elatus erat a Friderico II.) delatus est. Primum Archiducem quidam Fridericum, Caroli V. proavum, alit Albertum, qui claruit A. C. 1430. faciunt: Wolfgangus Lazius, Albertum, fil. Rodolphi Austriaci, circa A. C. 1298. Archiducem statuit: contra Hieron. Hemingen, qui Rodolphum Ingeniosum, a Carolo IV. factum esse Archiducem, A. C. 1360. contendit. Vide Spelmann. Gloss. Arch.